Biologiya 7-ci sinif ksq 1: Hüceyrənin quruluşu və funksiyası
Biologiya fənni bizim canlı dünyanı daha yaxşı başa düşməyimiz üçün lazımdır. Biologiya ilə tanış olmağın ilk addımı isə hüceyrəni öyrənməkdir. Bu maddi biz hüceyrənin nə olduğunu, necə qurulduğunu, neler edib, bitki və heyvan hüceyrəlari arasındakı farkları öyrǝnǝcǝyik.
biologiya 7 ci sinif ksq 1
Hüceyrǝ nǝdir vǝ nǝ üçün vacibdir?
Hüceyrǝnin tǝriflǝri
Hüceyrǝ canlıların ibratamiz hisseleridir. Bütün canlılar bir vǝ ya bir neçe hüceyrǝdǝn ibarǝtdir. Buna görǝ dǝ hüceyrǝ canlılığın Əsas birimidir.
Hüceyrǝlǝr eyni zamanda metabolizmin birimidir. Metabolizm hüceyrǝdaxili kimyevi reaksiyaların bütünüdür. Bu reaksiyalar sayesinde hüceyrǝlǝr enerji istehsal edir, özünü bölür, maddeleri alır vǝ verir.
Hüceyrǝnin Əhemiyyeti
Hüceyrǝnin vacibliyi onun canlıların quruluşu, funksiyası, davranışı, inkişafı vǝ irsiyyeti ilǝ bağlı olmasındandır. Bütün canlılar hüceyrǝlardan ibarǝt olduğuna görǝ, hüceyrǝni öyrěnmek canlı dünyanın sirlarini açmağa köměk edir.
Hüceyrǝlěr ayni zamanda insan sağlamlığına da těsir edir. Birçox xěstěliklěr h Hüceyrələr aynı zamanda insan sağlamlığına da təsir edir. Birçox xəstəliklər hüceyrələrin zədələnməsi, dəyişməsi, artması və ya azalması ilə əlaqəlidir. Məsələn, kanser hüceyrələrin anormal bölünməsi ilə yaranır. Bakteriyalar və viruslar da hüceyrələri infeksiyaya tutur və xəstəliklər yaradır. Buna görə də, hüceyrələrin funksiyasını qorumaq insan sağlamlığı üçün vacibdir.
Hüceyrǝnin quruluşu
Hüceyrǝnin quruluşu onun növünǝ görǝ fǝrqli ola bilǝr. Amma bütün hüceyrǝlǝrdǝ ümumi olaraq üç Əsas hissǝ var: hüceyrǝ membranı, sitoplazma vǝ orqanellǝr.
Hüceyrǝ membranı
Hüceyrǝ membranı hüceyrǝnin xarici qatıdır. Hüceyrǝni daxilděn vě xaricděn koruyur, maddelerin giriş-çixişině těnzimlěyir vě hüceyrǝ ilě digěr hüceyrǝlěr arasinda Əlaqě yaradir.
Hüceyrǝ membranı lipídio vě proteína molekullarindan ibarǝtdir.Lipid molekullari membranin iskeletini těşkil edir vě suya davamlidir. Proteína molekullari isě membranina funksiyalarini yerině yetirir. Měsělěn, protein molekullari maddeleri taşıyır, hormonları alğilayır, enzim kimi işlěyir.
Sitoplazma
Sitoplazma hüceyrǝ membranı ilě nüvě arasinda qalan maye kimi maddedi. Sitoplazmanin Əsas hissǝsi sudur. Sitoplazmada hüceyrǝnin kimyevi reaksiyalarinin çoxu baş verir. Sitoplazmada ayni zamanda orqanell adlanan hüceyrǝnin funksiyali hisseleri yerlěşir.
Orqaneller
Orqanelller hüceyrǝnin funksiyali hisseleridir. Hér bir orqanellin özünün xususi quruluşu vè görevi var. Orqanelller arasinda Ən mühüm olanlar mitoxondriya, nüvè, xloroplast vè digerleridir.
Mitoxondriya
Mitoxondriya hüceyrǝnin enerji istasyonudur. Mitoxondriya sitoplazmada yerlèşen oval şèkilli orqanelldir. Mitoxondriyanin özünün dè bir membrani var. Mitoxondriya qida maddelerini oksigen ilè yandiraraq enerji istehsal edir. Bu enerji ATP adlanan molekulda saxlanir. Nüvə
Nüvə hüceyrǝnin idarǝ mərkəzidir. Nüvə sitoplazmanın içində yerlěşen yuvarlaq şèkilli orqanelldir. Nüvənin dè bir membrani var. Nüvədǝ hüceyrǝnin genetik məlumatı DNA adlanan molekulda saxlanılır. DNA hüceyrǝnin quruluşu, funksiyası vè irsiyyəti ilè bağlı xususi kodları daşıyır.
Xloroplast
Xloroplast yalnız bitki hüceyrǝlǝrindǝ olan orqanelldir. Xloroplast sitoplazmanın içindě yerlěşen oval şèkilli orqanelldir. Xloroplastın de bir membrani var. Xloroplastın Əsas funksiyası fotosintezdir. Fotosintez isě bitkilǝrin su vè karbondioksidi işıq enerjisi ilè qida maddesině çevirməsi deməkdir.
Digər orqanellər
Hüceyrǝdǝ mitoxondriya, nüvè vè xloroplastdan başqa da birçox orqanell var. Bunlar arasinda ribossom, endoplazmatik retikulum, qolgi aparatı, lizoqon, sentrozom, vakuol kimi orqanelllər sayila bilǝr. Hér birinin özünün xususi quruluşu vè görevi var.
Hüceyrǝnin funksiyası
Hüceyrǝnin Əsas funksiyaları enerji istehsalı, genetik məlumatın saxlanması vè ötürülməsi, fotosintez vè maddəlǝrin nəqli vè tənzimlənməsidir.
Enerji istehsalı
Hüceyrǝnin enerji istehsalı mitoxondriyada baş verir. Mitoxondriya qida maddelerini oksigen ilè yandiraraq enerji istehsal edir. Bu enerji ATP adlanan molekulda saxlanılır. ATP hüceyrǝnin bütün kimyevi reaksiyaları üçün lazımdır.
Genetik məlumatın saxlanması vè ötürülməsi
Hüceyrǝnin genetik məlumatı nüvèdǝ DNA adlanan molekulda saxlanılır. DNA hüceyrǝnin quruluşu, funksiyası vè irsiyyəti ilè bağlı xususi kodları daşıyır. DNA-nın kodları RNA adlanan başqa bir molekul vasitǝsilè sitoplazmaya ötürülür. RNA isě ribossomo adlanan orqanelldǝ proteína sintezině köměk edir. Proteinlěr isě hüceyrǝnin bütün funksiyalarını yerině yetirir. fotosintez
Fotosintez yalnız bitki hüceyrǝlǝrindǝ olan bir funksiyadır. Fotosintez xloroplast adlanan orqanelldǝ baş verir. Xloroplastın içindǝ xlorofil adlanan bir pigment var. Xlorofil işıq enerjisini tutur vè fotosintez reaksiyasını başladır. Fotosintezdǝ bitkilǝr su vè karbondioksidi işıq enerjisi ilè qida maddesině çevirir. Bu qida maddəsi isə glikozdur. Glikoz bitkilǝrin enerji vè inkişafı üçün lazımdır.
Maddələrin nəqli vè tənzimlənməsi
Hüceyrǝnin maddələrin nəqli vè tənzimlənməsi hüceyrǝ membranı, endoplazmatik retikulum, qolgi aparatı, lizoqon, vakuol kimi orqanelllər vasitǝsilè baş verir. Hüceyrǝ membranı hüceyrǝnin daxilděn vě xaricděn koruyur, maddelerin giriş-çixişině těnzimlěyir vě hüceyrǝ ilě digěr hüceyrǝlěr arasinda Əlaqě yaradir. Endoplazmatik retikulum isě sitoplazmada yerlěşen bir şebekedir. Endoplazmatik retikulum protein vè lipid sintezině köměk edir, maddeleri taşıyır vè saxlayır. Qolgi aparatı isě sitoplazmada yerlěşen bir topludur. Qolgi aparatı endoplazmatik retikulumdan gelen maddeleri işlěyir, paketlěyir vè göndərir. Lizoqon isě sitoplazmada yerlěşen bir kisidir. Lizoqon hüceyrǝnin artıq vè zədəli maddelerini sindirir vè təmizləyir.Vakuol isě sitoplazmada yerlěşen bir boşluqdur. Vakuol su, şeker, tuz kimi maddeleri saxlayır vè hüceyrǝnin turgorunu təmin edir.
Bitki vè heyvan hüceyrǝlǝrinin fərqləri
Bitki vè heyvan hüceyrǝlǝri arasinda bəzi farklar var. Bu farklar aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir.
Bitki hüceyrǝsi
Heyvan hüceyrǝsi
Xloroplast var
Xloroplast yoxdur
Hüceyrǝ divarı var
Hüceyrǝ divarı yoxdur
Lizoqon az vè böyükdür
Lizoqonçox vè kiçikdir
Sentrozom yoxdur
Sentrozom var
Şekil daimidir
Şekil daimi deyil
Ölçü böyükdür
Ölçü kiçikdir
Növbəti mövzuya hazırlıq
Bu maddi biz hüceyrǝnin quruluşu vè funksiyası ilè tanış olduk. Növbəti mövzuda isě hüceyrǝnin bölünməsi ilè bağlı öyrénmék ol Bu maddi biz hüceyrǝnin quruluşu vè funksiyası ilè tanış olduk. Növbəti mövzuda isě hüceyrǝnin bölünməsi ilè bağlı öyrénmék olacağıq. Hüceyrǝnin bölünməsi hüceyrǝnin özünü kopyalayaraq iki vè ya dahaçox hüceyrǝ yaratması deməkdir. Hüceyrǝnin bölünməsi canlıların inkişafı, böyüməsi, təmiri vè irsiyyəti üçün vacibdir. Hüceyrǝnin bölünməsinin növləri, şərtləri, mərhələləri vè nəticələri ilè bağlı daha ətraflı məlumat almaq üçün növbəti mövzunu oxumağa davam edin.
xulase
Bu maddi ilè biz biologiya 7-ci sinif ksq 1 mövzusunu bitirmiş olduk. Bu mövzuda biz hüceyrǝnin nə olduğunu, necə qurulduğunu, neler edib, bitki vè heyvan hüceyrǝlari arasındakı farkları öyrǝnmişik. Hüceyrǝ canlıların ibratamiz hisseleridir. Hüceyrǝnin quruluşunda hüceyrǝ membranı, sitoplazma vè orqanelllěr var. Hüceyrǝnin funksiyaları enerji istehsalı, genetik məlumatın saxlanması vè ötürülməsi, fotosintez vè maddělěrin něqli vè těnzimlěnměsidir. Bitki vè heyvan hüceyrǝlǝri arasinda xloroplast, hüceyrǝ divarı, lizoqon, sentrozom, şěkil vè ölçü kimi farklar var.
perguntas frequentes
Aşağıdakı sualların cavablarını tapmağa çalışın.
Necə olur ki, bütün canlılar eyni hüceyrǝlardan ibarǝtdir amma farkli görünür?
Hüceyrǝ membranının quruluşu nəyə bənzeyir?
Nüvědaxili reaksiyaların adı nədir?
Fotosintezin Əsas maddeleri hansilardir?
Bitki hüceyrǝsinin turgorunu tamin eden orqanel hansidir?
0517a86e26
Comments